Klompenmaker Geerts Spekstoep -5
Klompenmaker Gerrit Geerts

Een van de bedrijfjes waar ik nog vaak aan terugdenk is de klompenmakerij van Gerrit Geerts aan de Spekstoep. Van Appie Bakker uit Enschedé kreeg ik een paginagroot artikel uit de Noord-Ooster van donderdag 17 september 1953 in handen, dat in zijn geheel gewijd was aan
G.G. de klompenboer van Gieten.

 

Het geeft zo'n leuk tijdsbeeld, dat ik heb besloten het maar gewoon integraal over te nemen.

Van boom tot houten schoen

G.G. de klompenboer van Gieten

Er is een tijd geweest, dat ons land niet minder telde dan tweeduizend klompenmakerijen telde. Dat was vlak na de oorlog. En één van de velen, was die van Gerrtit Geerts uit Gieten. Nu, acht jaar na die oorlog, zijn er nog slechts een 7 à 800 die zich hebben kunnen handhaven. Maar tot die 800 behoort nog altijd de klompenfabriek van Gerrit Geerts. En raar moet het al lopen, wanneer dit bedrijf er niet blijft ook, wat er ook nog gaat gebeuren. Zolang er klompen worden gedragen zullen de Geerts klompen blijven maken. Dat hebben ze geslachten lang gedaan. Steeds weer is het vak van vader op zoon gegaan. Ze kennen de fijne kneepjes van het vak zo langzamerhand. Ze kunnen zich met de besten meten, hoe bescheiden van omvang het bedrijf ook is. En...ze weten van aanpakken en van meedoen met hun tijd.

Het is een opvallend bedrijfje wel dat van Gerrtit Geerts. Verscholen tussen de bomen, vooraan in het zo schilderachtige Gieten, staat een klein huisje. Daarachter staat een klein schuurtje.
Maar daarbinnen lawaaien machines, daar spatten houtsplinters u om de oren, wanneer u niet oppast, daar wordt gezaagd, wordt hout gekorven, worden klompen gemodelleerd en worden zij uitgeboord en wat er al niet meer bij te pas komt alvorens bomen veranderen in talrijke paren houten klompen.

Geerts is een vriendelijk man en gaarne bereid aan deze en gene als dat zo te pas komt, tekst en uitleg te geven.
En over gebrek aan belangstelling heeft hij beslist niet te klagen. Noch van de zijde van de afnemers, noch van de kant van hen die het wel leuk vinden zo'n bedrijf eens te bezien.

Dat laatste is tijdens de zomermaanden wel het ergste. Dan immers zijn er talrijke gasten in het mooie Gieten en onder die vacantiegangers bevinden zich talrijke buitenlanders. Zeg "buitenland" en u weet dat er over klompen gesproken wordt. Merkwaardig is het misschien, maar wanneer dat mogelijk is, is de klomp nog populairder in de vreemde dan in het eigen land.

-Er worden niet zo verschrikkelijk veel klompen meer gedragen in Nederland, zegt Geerts. Zo langzamerhand loopt het terug met die mode, al blijven er nog wel voldoende mensen, die nu eenmaal vanwege hun werk genoodzaakt zijn klompen te dragen.
Maar we hadden het over bezoekers aan de klompenmakerij. Geen zomer gaat er voorbij of er komen Noren, Denen, Zweden of Amerikanen in Gieten en tien tegen één komen

 ze dan ook een bezoek brengen aan het bedrijf van Geerts, waar die "nice wooden shoes" worden gemaakt. Daar heeft Geerts al heel wat mee beleefd.

Nog niet zo lang is het geleden dat een Amerikaanse prof van Nederlandse afkomst, mr. John Keur uit New York een bezoek aan Gieten bracht.
21 paar klompen nam de professor mee naar Amerika terug om er zijn vrienden en familieleden mee te verrassen!

Enige tijd nadien kreeg Geerts uit de States een brief, waarin Keur o.a. letterlijk schreef:

"Nu wij weer in Amerika terug zijn, willen wij u laten weten hoe iedereen zich over 't geschenk verheugde. Men stond er verbaasd van hoe prachtig de klompen waren gemaakt en geschilderd. We dachten dat 't U plezier zou doen om te vernemen hoe Uw handwerk hier gewaardeerd is. We denken nog vaak terug aan ons verblijf in Drenthe en de gastvrijheid die we daar genoten hebben"

Tot zover de brief uit Amerika. Talrijk zijn echter ook de klompen, die in de loop der jaren door middel van toeristen naar andere landen zijn gegaan. In dat rijtje mogen met trots worden vermeld, de beroemdste TT-renners, die elk jaar naar Assen komen.

- Die TT-mensenkomen steevast ook elk jaar hier. Die kunnen heel wat klompen aan. Naar Assen komen en in Gieten logeren, betekent voor hen óók: een vrachtje klomen meenemen "voor thuis"

* *
*

Klompenmakers in vroeger jaren en nu

 

Vraag in Gieten waar er de klompenmakerij gevestigd is. Ze zullen U er prompt de weg naar toe wijzen. Dat weten de oudste inwoners en dat weten de allerkleinsten zelfs al.

- Dan moet ie bij Geerts wezen, zullen ze nu zeggen. Bie Geerts, doar veur aan ien ons dörp. Ie geet dat laontie maar in en dan zie je wel 'n barg klompen boetendeure staon. Daor moe je dan wezen. Bie Gerrit Geerts.

Zo is het al jaren lang geweest. Altijd al zijn de Geerts klompenmakers geweest. Hij die nu de zaken drijft, maar ook diens vader en diens grootvader en daar weer de vader van, zij waren klompenmakers.

Een mooi vak zegt de klompenmaker van nu.
- Nog net zo mooi dan vrogger?
- Och, wat ze'k oe darvan zeggen. Vroeger, zo moet ie weten, was 't wel een bedie anders dan noe. Ik heb vaak de verhalen in mien familie heurt, dat ze vroeger niet allenig klompen thuis maakten, maar dat ze zelf ook de boer op gingen. As 't danwinter wier, dan gungen de klompenmakers op stap.

 Ze namen wat gereedschap under de arm en klopten zo bie dizze en gene an om te vroagen of 'ter ok nog klompen neudig waren. En dat gung dan meestied veur 'n paar stuver tesamen met de kost hè.
Zo is 't noe natuurlijk niet meer. Die aordigheid is der af.

In die vrougere jaoren was het de gewoonte dat de boeren zelf zörgden veur 'n stukkie hout. Dat gebeurde ook overal. Ze wizz'n dat in de wintermaonden de klompenmakers om weer 'n veurraad klaor te maoken. En 't ging natuurlijk niet aan dat die zelf 'n paor boomstammen mit namen under d' arm. Daor waren ze wat te zwaar veur.

Van de ene naor de andere boer gung het vrouger, maar ook wel naor de particulieren. In die jaoren droeg immers nog zowat elk en iene 'n paar klompen.
Tja, dat is der de lèste jaren wel wat aof gaon. Maor der bint toch nog genog die der gien afstand van doen. En zolang dat 't geval is zell'n de klompenmakers in onze familie ook nog wel blieven.

Gerrit Geerts was echter wel de laatste in de reeks. De familie Geerts was een familie van onderwijzers en leraren geworden.

 

't Is wat draaien en wat boren en klaar is de klomp. Van dat boren van een klomp krijgt u engiszins een idee op deze foto. Rechts ziet u een modelklomp en links een waarvan de holte nog moet worden uitgeboord.

 

Hoe wordt de klomp gemaakt?

Klompen maken gaat vlug. Maar hetgaat niet eenvoudig. Slechts weinig houtsoorten lenen zich ertoe daarvan klompen te maken. Wat dat betreft heeft Gieten heel wat houtsoorten en behoeft de aanvoer dus niet van ver te komen.
Populieren worden het meest gebruikt in onze klompenmakerijen. Door middel van een lintzaag worden de stammen gezaagd tot blokken van verschillend formaat. Dat hangt af van de grootte der klomp die moet worden vervaardigd. Het handwerk is er tegenwoordig zo goed als niet meer bij. Ook niet in het bedrijf van Geerts, dat sedert 1932 machinaal is voor het grootste gedeelte.

Een blok hout wordt geplaatst in een zogenaamde kopieer machine. De machine begint te draaien en enkele minuten later is de klomp al voor het grootste gedeelte klaar. Ze behoeft nog slechts op een speciale machine te worden uitgeboord om in ruwe tekken "gereed" te zijn.

Dat "kopiëren" wil zeggen: naar het voorbeeld van... In de kopieermachine wordt namelijk het model van een klomp geplaatst en daarnaast een blok hout. Op ingenieuze wijze wordt het model door een pal afgetast. Dat aftasten houdt gelijke tred met de bewegingen van een snel ronddraaiende sleufbeitel. Zo ontstaat het ruwe blok het model van een klomp. Het is met het boren van van de holte in de klomp al precies eender. Ook dit gebeurt door de aftasting van een model. Aan de lopende band worden de klompen vervaardigd. Eerst de linkerklomp en dan de rechter, of andersom.
Na het modelleren en uitboren volgt het verwijderen van de uitstulpingen aan voor- en achterzijde van de klomp, daar overgebleven tengevolge van het machinaal draaien. teneinde de klomp mooi glad te krijgen wordt ze geschuurd en klaar is kees...
Dat wil zeggen: klaar is de klomp om te worden gedroogd. Want dat is nodig! Na het drogen heeft de klomp ongeveer de helft van zijn gewicht verloren!
Wanneer het maar enigszins mogelijk is wordt de zon voor het drogen gebruikt. Ons kikkerlandje biedt echter niet zoveel zonnige dagen. het gebruik van een speciale droogoven is daarom naast dit natuurmiddel noodzakelijk. De brandstof voor deze oven, wordt door het bedrijf zelf geleverd. De berg houtsplinters, afval van de "draaibank" wordt hiertoe gebruikt.

- Het is niet de bedoeling een flink vuur in de oven te stoken, aldus onze zegsman. Dat zou een beetje teveel van het goede worden. Het hout behoeft alleen te smeulen. Het is precies zo'n vuurtje als nodig is om houtskool te maken. Het nadeel ervan is alleen dat hierdoor een sterke rookontwikkeling ontstaat.
- Zoveel rook dat je er best ook nog wat worsten in zou kunnen roken, aldus Geerts
Rest hierna nog het schilderen . Geerts stelt er een eer in ook deze bewerking zelf te verrichten.
-Dat verven is van belang, zegt hij.
Wanneer dat schilderen goed gebeurt gaan de klompen veel langer mee en...zien ze er mooier uit.
Om van het opnemen van vocht nog maar niet te spreken. Het spreekt immers vanzelf dat ongeschilderde klompen veel meer vocht opnemen dan geschilderde.

Winter of zomer , het is om het even. Altijd lawaaien er machines in het werkplaatsje bij Geerts.
- het is de gewoonte dat wie zummers 'n bedie veurraod maakt veur de winter", zegt Geerts
- Maar, zo voegt hij er aan toe, wie hebt daar ook dit jaar nog niet zo heel veul kans toe had. Deurlopend bent we deur de veurraad heen; meestied hebb'n we meer vraag dan klompen! Wat me'j betreft heb'we over wark nog niet te klaogen. En da's hiel wat weerd in dizze tied. Niet dan?

Dat dit geen loze bewering is, maar werkelijkheid, blijkt ook wel uit het feit dat de werkplaats binnenkort zal worden vergroot.
- Al een tijd waren we van plan te verbouwen. aldus Geerts. Doordat de gemeente echter een weg had geprojecteerd vlak achter de werkplaats, waren er moeilijkheden. Die zijn nu evenwel overwonnen. We kunnen eindelijk uitbreiden.
- 't Is gien starke uitbreiding, maar wie bent daor best mit tevreden. As we maar 'n bedie meer armslag kriegt, is 't ons al lank goed genog, want 't is hier noe zo vol as bie de harings in de ton.

Klompen liggen bij Geerts
achter 't hoes te drogen

Van Alie Geerts uit Emmen ontving ik onderstaande foto van het geboortehuis van de klompenmaker. Hij was één van de kinderen van Willem Geerts. Het huis lag tegenover de klompenmakerij, maar niet aan de Spekstoep. Aan de Oude Wildervanksterweg dus.



Hieronder heb ik de familie even in formatie uitvergroot.
Maar wie nu precies wie is???

 

(2008-02)  We  kregen van Ton Verheijen uit Haaksbergen een foto opgestuurd. Hij heeft 'de klomp' als hobby. Hij vroeg zich af of dit een "Geerts klomp" was.

Toen ik dit zag dacht ik meteen: volgens mij wel. Vooral dat deel met oranje verf. Volgens mij werd dat met de vingertoppen 'geschilderd'. Zo antwoordde ik Ton en kreeg meteen een lesje klompen maken van hem: "dat oranje is okerpoeder (een ouderwetse drogist heeft dat nog) vermengd met karnemelk. De klomp werd eerst gelakt met celluloselak, daarna licht geschuurd. Vervolgens werd met de vingertoppen het okermengsel er op getipt en na droging opnieuw gelakt"

Ton heeft voor ons nog een vraag. Hij heeft in zijn verzameling klompen met een vrijwel identieke 'tekening'. Deze is van de fabriek van Van Goor uit Stadskanaal. Hij vraagt ons of iemand weet of er een relatie is tussen Geerts en deze fabriek?. Heeft hij 'zijn modellen' misschien verkocht aan Van Goor? Wie weet het antwoord??? Voorlopige uitkomst van onderzoek is dat het zeer onwaarschijnlijk is dat Geerts zijn klomp heeft verkocht aan Van Goor. Ze kenden elkaar wel, ze kwamen bij elkaar over de vloer, maar een dergelijke transactie lijkt onwaarschijnlijk. Bijvangst van dit onderzoekje is de wetenschap dat machines en gereedschap van Geerts nu in gebruik zijn bij het openluchtmuseum in Barger-Compascuum

Hoe langer ik naar de klompen hierboven keek, hoe meer ik begon te twijfelen of dit wel een 'echte Geerts' is. De klompen hierboven werden in Gieten zeker wel in de post-Geerts periode gedragen, maar ik meen me te herinneren dat Gerrit Geerts nog een zijrandje had... 

En mijn twijfel was gegrond , want zie hier hoe de originele Geerts-klomp er uit zag...

 

 

Voor op- en aanmerkingen of voor uw verhaal of herinnering ten aanzien van deze locatie doet u een e-mail in de brievenbus van "Het collectieve geheugen":